'Τα Πρόσωπα του Χρόνου' Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

ΚΘ΄ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ & ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ - ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2014

«Τα πρόσωπα του χρόνου»

 Τα έργα των φοιτητριών και αποφοίτων του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας που παρουσιάζονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας έγιναν με αφορμή τη συμμετοχή τους στα θερινά Συμπόσια Γλυπτικής και Αρχαίας Ζωγραφικής και Εικαστικά Εργαστήρια που οργανώνονται από το 2009 από το Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής και τη Λ΄ ΕΠΚΑ. Aπό το 2011, κλήθηκαν να συμμετάσχουν φοιτητές και φοιτήτριες από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στο εικαστικό εργαστήριο με γενικό θέμα «Με αφορμή το παρελθόν – Σύγχρονα έργα σε ιστορικούς τόπους». Βιώνοντας τον ιστορικά και πολιτισμικά φορτισμένο χώρο της Αιανής, δημιούργησαν έργα -τα οποία εντάχθηκαν στη συλλογή των σύγχρονων έργων του Μουσείου της Αιανής- με σύγχρονες αλλά και παραδοσιακές τεχνικές, μεταλλάσσοντας μοτίβα και θέματα και παράλληλα διερευνώντας τη σχέση του σύγχρονου μαθητευόμενου καλλιτέχνη με την ιστορία και την ισχυρή πολιτισμική παράδοση μιας από τις πιο σημαντικές αρχαιολογικές θέσεις του βορειοελλαδικού χώρου. Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλώρινας φιλοξενεί ανάμεσα στα εκθέματά του σύγχρονα έργα που προέκυψαν από το θερινό workshop στην Αιανή, δίνοντας την ευκαιρία για μια συνάντηση δύο διαφορετικών περιοχών της Δυτικής Μακεδονίας με αρχαιολογικό ενδιαφέρον. 

 

Για  το 2014 και το 2015 το Εικαστικό Εργαστήριο είχε ως ειδικό θέμα τον τίτλο του βιβλίου του Γιώργου Χουρμουζιάδη Λόγια από Χώμα,[1] στο οποίο ο συγγραφέας αναφέρεται στον ανθρωπολογικό χαρακτήρα της αρχαιολογικής έρευνας, που σκοπό της έχει μέσα από το αρχαιολογικό εύρημα να μεταδώσει την πληροφορία για τον άνθρωπο ως υποκείμενο ενός πολιτισμού, δηλαδή, μια πληροφορία που θα αφορά την ανθρώπινη δραστηριότητα στο πλαίσιο ενός «ιστορικά προσδιορισμένου κοινωνικού σχηματισμού» (Χουρμουζιάδης 1999, 75).

Η κοπιώδης προσπάθεια των αρχαιολόγων να ανασύρουν και να «αποσπάσουν» με επιστημονικό τρόπο την πληροφορία από το εύρημα σε συνδυασμό με τις γραπτές πηγές, όταν αυτές υπάρχουν, βρίσκει το αντίκρυσμά της στη διάχυση αυτής της γνώσης στην κοινωνία. Μια γνώση που, όπως γράφει ο Χουρμουζιάδης, «μετατρέπεται σε μια καθημερινή κουβέντα, σε προκλητική συναισθηματική εντύπωση. Σε ένα περίεργο «καρύκευμα»… που μπορεί να απαλύνει τη σκληρότητα των καθημερινών μας σχέσεων». (Χουρμουζιάδης 1999, 144). Η γνώση αυτή, παρόλο που απηχεί τις ιδιαιτερότητες του πολιτισμού μιας κοινωνίας που είναι ιστορικά προσδιορισμένη, και λειτουργεί σύμφωνα με αξίες, αλλά και εφαρμόζει πρακτικές πολύ διαφορετικές από τις σημερινές, μπορεί να έχει μια ιδιαίτερη απήχηση στον επισκέπτη ενός αρχαιολογικού χώρου ή ενός μουσείου, όταν μέσα από την προβολή της πληροφορίας δίνεται έμφαση στο οικουμενικό στοιχείο που αποτυπώνεται στα κατάλοιπα της ανθρώπινης δραστηριότητας, και τα οποία δείχνουν ότι οι βασικές ανάγκες, οι ελπίδες και φόβοι των ανθρώπων έχουν έναν σκληρό και σταθερό πυρήνα, όπως γράφει ο Γ. Χουρμουζιάδης (1999, 18):

«Το χώμα μιας ανασκαφής… είναι το χώμα ενός περίεργου κήπου. Ενός κήπου που τον περπάτησαν πριν από χιλιάδες χρόνια άνθρωποι σαν κι εμάς. Άνθρωποι που δεν ήταν ούτε πιο ψηλοί ούτε πιο κοντοί, όπως ο πολύς κόσμος νομίζει. Που δεν ήταν πιο δυνατοί ούτε πιο αδύνατοι, ούτε πιο έξυπνοι ούτε πιο κουτοί. Τέτοιοι λοιπόν άνθρωποι περπάτησαν αυτόν τον περίεργο κήπο και επάνω του άφησαν τα χνάρια του κόπου και του θυμού τους, της βιασύνης και της ηρεμίας τους. Άφησαν τα χνάρια της ζωής τους.»

Τα έργα των φοιτητριών και αποφοίτων του Τ.Ε.Ε.Τ. του Π.Δ.Μ.,  που παρουσιάζονται στην έκθεση «Τα πρόσωπα του χρόνου» με την ευκαιρία του εορτασμού για τις «Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2014» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Φλώρινας, έχουν γίνει με διαφορετικές τεχνικές και με ποικιλία υλικών. Είναι έργα που εκπονήθηκαν στη διάρκεια των θερινών εργαστηρίων αλλά και έργα που ανατροφοδότησαν την εργασία όσων συμμετείχαν, γεγονός που δείχνει ότι η εμπειρία της Αιανής λειτουργεί δυναμικά, δημιουργώντας μία απόκριση στον άφωνο λόγο του ευρήματος.

Η Αλεξάνδρα Τσιτσιντά, σχολίασε το νόημα και το ιδεολογικό φορτίο που αποκτά το εύρημα σε μια εποχή μεταγενέστερη της δημιουργίας του. Στο έργο της με την Αφροδίτη της Μήλου και το barcode, σύμβολο της πιστοποίησης ενός εμπορικού προϊόντος, μας μεταφέρει στο κλίμα που επικράτησε στην αρχή της «κρίσης», όταν η Ευρώπη είχε τα μάτια της στραμμένα στους ανάξιους απογόνους ενός λαμπρού –και προσοδοφόρου- πολιτισμού.  

Η Γιώτα Καρβουνιάρη δημιούργησε κατασκευές με βιόμορφα κυλινδρικά στοιχεία φτιαγμένες κυρίως από ανακυκλώσιμα υλικά και χώμα, στο βάθος των οποίων ο θεατής διακρίνει αποσπασματικά σκηνές, που φτάνουν σε μας με τη μορφή ενός αμφίβολου ίχνους που δύσκολα μπορεί να ανασυσταθεί. 

Αντίστοιχα η Άννα Πιάτου χρησιμοποιώντας αποσπάσματα από παλιές φωτογραφίες και χώμα μέσα σε διάφανα κουτιά, αναφέρεται με το έργο της στον ανθρωπολογικό χαρακτήρα της αρχαιολογικής έρευνας, καθώς με την παράθεση των ανθρώπινων μελών και βλεμμάτων προσπαθεί να ενεργοποιήσει τη φαντασία του θεατή και να τον κάνει να σκεφτεί τους ανώνυμους δημιουργούς ή τους χρήστες των τεχνουργημάτων που εκτίθενται στις προθήκες των Μουσείων. 

 

Η Βαρβάρα Μυστίλογλου, συνεχίζοντας την έρευνά της πάνω στον αργαλειό και στις πανάρχαιες τεχνικές της ύφανσης, δημιουργεί υφαντά με κύριο άξονα μια στρωματογραφία μνήμης και φθοράς με τα υφασμένα νήματα και υφάσματα που σε ορισμένα έργα της είναι ποτισμένα με τη λάσπη της ανασκαφής, υποδηλώνοντας ανασκαφικά στρώματα. Σε άλλα υφαντά της ύφανε μαζί με το νήμα βότανα από τον κήπο με τα αρωματικά φυτά του αρχαιολογικού Μουσείου της Αιανής, κάνοντας έτσι μια αναφορά στον ίδιο τον τόπο, στην αναπαράσταση του όρθιου αργαλειού που βρίσκεται στο Μουσείο της Αιανής, καθώς και στο βίο των γυναικών, που με τα έργα τους κάλυπταν τις καθημερινές ανάγκες, βρίσκοντας παράλληλα μία δημιουργική διέξοδο .

 

Αφόρμηση για αρκετά έργα υπήρξαν τα εικονογραφικά θέματα και τα διακοσμητικά μοτίβα των ποικίλων ευρημάτων που εκτίθενται στο Μουσείο της Αιανής, όπως οι μορφές στα προσχέδια που προηγήθηκαν της δημιουργίας των έργων της Ευγενίας Νόση με τους κωμαστές και τα ζώα που εντάσσονται σε ένα ασαφές περιβάλλον μαζί με γεωμετρικά διακοσμητικά μοτίβα, καθώς γίνεται προσπάθεια να σχηματοποιηθεί η γνώση για το παρελθόν και να αποκτήσει τη θέση της στο παρόν. 

 

Οι μορφές των αθλητών, του δρομέα και του άλτη, δίνουν το έναυσμα για τα έργα της Γιώτας Καρβουνιάρη. Στην έκθεση, παρουσιάζοντας το έργο με το δεύτερο θέμα, τοποθετεί τη μορφή του άλτη σε ένα διαφανές και πολύχρωμο περιβάλλον προσαρμόζοντας την τεχνική του βιτρώ στα εικονογραφικά θέματα από την αρχαιότητα.  

 

Τα ανάλαφρα έργα της Ειρήνης Μώρου, φτιαγμένα από φυτικά υλικά, φλούδες φρούτων και πέταλα λουλουδιών, δίνουν αναπτύγματα παραστάσεων σε αγγεία. Η κατασκευή της δημιουργημένη με τα ίδια υλικά λειτουργεί ως ένα «περιβάλλον» μικρής κλίμακας στο οποίο πρωταγωνιστεί ένα αγγείο και τα μοτίβα του, που αποκτούν μια αυτονομία και εξαπλώνονται στο χώρο.

 

Η Θεοδώρα Μιχαηλίδου ερεύνησε τα διακοσμητικά μοτίβα από διαφορετικές περιόδους και διαμόρφωσε τα ζωγραφικά της έργα με βάση τη διαφοροποίηση και την εξέλιξή τους μέσα στο χρόνο ανασκευάζοντας τα χρωματικά, συνδυάζοντάς τα και δημιουργώντας νέα διακοσμητικά σχήματα. 

 

Μια αντίστοιχη προσπάθεια βλέπουμε στα έργα της Καίτης Τουρτούρα που στα έγχρωμα χαρακτικά της μεταβαίνει σταδιακά από τα μοτίβα των αγγείων στα κεντημένα μοτίβα των τοπικής φορεσιάς, έχοντας ως αφετηρία της τα πήλινα γυναικεία ειδώλια από τις ανασκαφές της Ποντοκώμης. Η επικοινωνία αυτή μέσα από τη δίνη του χρόνου παρουσιάζεται και σε άλλα έργα της, στα οποία επεξεργάστηκε μοτίβα από αγγεία και τα συνδύασε δημιουργικά με αντίστοιχα μοτίβα από την τοπική παραδοσιακή στολή σε μια σειρά από παραλλαγές συνδυασμένες με το σχήμα της ληκύθου, καθώς και με ένα ανοιξιάτικο έθιμο της νεότερης παράδοσης, τις Λαζαρίνες, που είναι συνυφασμένο με τη ζωή των γυναικών της Αιανής στα νεότερα χρόνια. Οι επιμέρους μελέτες της στα διακοσμητικά μοτίβα που προέρχονται από εκθέματα του Μουσείου της Αιανής αναπτύσσονται στο χώρο ως εγκατάσταση συνομιλώντας με τα εκθέματα του αρχαιολογικού Μουσείου της Φλώρινας. 

 

Τα χαρακτικά της Αμαλίας Μποζίνη-Κεχαγιά με θέματα όπως “Σπονδές», «Αναζητητές», «Προς το φως» αναφέρονται στη διαχρονική αναζήτηση της πνευματικότητας και συνδέονται με την έρευνα που πραγματοποίησε για την πτυχιακή της εργασία πάνω στο θέμα της Μητέρας-Γης και η οποία παρουσιάστηκε το 2012 στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλώρινας. 

 

Οι φοιτήτριες και απόφοιτοι δημιούργησαν τα έργα τους ως μαθητευόμενες, έχοντας στο στάδιο αυτό της μαθητείας ως μια βασική άσκηση την εξοικείωση με τις μορφές. Παρόλα αυτά δεν αντιμετώπισαν τα ευρήματα του Μουσείου μόνο ως αντικείμενα που η μελέτη τους εντάσσεται στην ιστορία της τέχνης, αλλά προσπάθησαν μέσα από τον προσωπικό εικαστικό τους λόγο να ανοίξουν μια συνομιλία με τα στοιχεία του ιστορικού λόγου που απορρέουν από το εύρημα, προσπαθώντας να βρουν τα σημεία εκείνα που λειτουργούν ως γέφυρες ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.

Ζωή Γοδόση

Επικ. καθηγήτρια –Τμήμα Εικαστικών & Εφαρμοσμένων Τεχνών

Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Το κείμενο βασίζεται σε εκείνο που συνόδευε την έκθεση «Με αφορμή το παρελθόν Ι» με έργα που προέκυψαν από τα θερινά εικαστικά εργαστήρια της Αιανής την περίοδο 2011-2013, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αιανής τον Απρίλιο του 2014. Για τις δράσεις των θερινών εργαστηρίων και τις εκθέσεις στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής βλ.:  http://www.eetf.uowm.gr (περιοχή: δράσεις, εκθέσεις, μαθήματα - Ιστορία της τέχνης).

Στην έκθεση συμμετέχουν οι: Γιώτα Καρβουνιάρη, Δώρα Μιχαηλίδου, Βαρβάρα Μυστίλογλου, Αμαλία Μποζίνη-Κεχαγιά, Ειρήνη Μώρου, Ευγενία Νόση, Άννα Πιάτου, Καίτη Τουρτούρα, Αλεξάνδρα Τσιτσιντά.

Επιμέλεια έκθεσης: Ζωή Γοδόση, Επικ. Καθηγήτρια Τ.Ε.Ε.Τ. του Π.Δ.Μ.

Επιμέλεια διοργάνωσης: Λιάνα Γκέλου, αρχαιολόγος ΚΘ΄ ΕΠΚΑ.

Ομάδα εργασίας: Γιώτα Καρβουνιάρη, Βαρβάρα Μυστίλογλου, Ειρήνη Μώρου, Ευγενία Νόση, Άννα Πιάτου, Καίτη Τουρτούρα, Αλεξάνδρα Τσιτσιντά.

Διάρκεια έκθεσης: 26 Σεπτεμβρίου – 26 Οκτωβρίου2014

Ώρες λειτουργίας: 8.30-15.00 (εκτός Δευτέρας)

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 23850 28206

Κατάλογος έργων

1. Αλεξάνδρα Τσιτσιντά, 520 αγανάκτηση, 2011, χαρακτικό, λινόλεουμ τυπωμένο στο χέρι σε χαρτί okawara, δίπτυχο, 133 x 135 εκ.

2. Ευγενία Νόση,  Δεκατρία προσχέδια, 2013, μελάνι, μολύβι και ακουαρέλα, 20 x 14,5 εκ.

3. Δώρα Μιχαηλίδου, Πέντε προσχέδια, 2014, ακουαρέλα σε χαρτί, 19Χ28,7 εκ.

1. Νεολιθική περίοδος, 2. Αμαυρόχρωμη διακόσμηση / κάνθαροι 3. Κεραμική τοπικών εργαστηρίων Αιανής 4. Ροτόντα 5. Πήλινο ειδώλιο περιστεριο

4. Καίτη Τουρτούρα, Ανάδυση, 2014, έγχρωμη ξυλογραφία, 125 x 35,5 εκ. (119 x 31 εκ.)

5. Βαρβάρα Μυστίλογλου, Χωρίς τίτλο Ι, 2013, υφαντό με νήμα, σπάγκο, βότανα, 35 x 42 εκ.

6. Βαρβάρα Μυστίλογλου, Χωρίς τίτλο ΙΙ, 2014, υφαντό με νήμα, σπάγκο, 21 x 24 εκ.

7. Βαρβάρα Μυστίλογλου, Χωρίς τίτλο ΙΙΙ, 2014, υφαντό με νήμα, ύφασμα, μαλλί, σχοινοκάνναβη, 23 x 32 εκ.

8. Βαρβάρα Μυστίλογλου, Χωρίς τίτλο ΙV, 2014, υφαντό με νήμα, ύφασμα, μαλλί, σχοινοκάνναβη, 60 x 26 εκ.

9. Ειρήνη Μώρου, Χωρίς τίτλο, 2013/14, ύφασμα, φλούδα μπανάνας, πορτοκαλιού, πέταλα λουλουδιών, 58 x 38 εκ.

10. Ειρήνη Μώρου, Χωρίς τίτλο ΙΙ, 2013/14, ύφασμα, φλούδα μπανάνας, πορτοκαλιού, πέταλα λουλουδιών, 58 x 38 εκ.

11. Ειρήνη Μώρου, Χωρίς τίτλο, 2013/14, μακετόχαρτο, φύλλο μπανάνας, 20 x 35,5 x 16 εκ.

12. Ειρήνη Μώρου, Χωρίς τίτλο ΙΙΙ, 2013/14, ύφασμα, φλούδα μπανάνας, πορτοκαλιού, πέταλα λουλουδιών, 43 x 40 εκ.

13. Ευγενία Νόση,  Κωμαστές σε κίτρινο, 2014, ακουαρέλες και ξυλομπογιές σε χαρτί, 70 x 76 εκ.

14. Ευγενία Νόση,  Κωμαστές σε μπλε, 2014, ακουαρέλες και ξυλομπογιές σε χαρτί

 (ακουαρελλομόλυβα), 70 x 74 εκ.

15.  Ευγενία Νόση,  Πουλιά σε κόκκινο, 2014, λάδια και κάρβουνο σε μουσαμά, 34 x 38 εκ.

16. Παναγιώτα Καρβουνιάρη, Μικρές Ιστορίες, 2014, ξύλινο πλαίσιο, χαρτί, χώμα, μαλλί προβάτου, πλεξιγκλάς, βερνίκια νερού, σκόνες αγιογραφίας, ατλακόλ, 45 x 35 x 25 εκ.

17. Αμαλία Μποζίνη-Κεχαγιά, Προς το φως, 2013, ξυλογραφία, 24,5 x 40 εκ. (40,5 x 56,5) εκ.

18. Αμαλία Μποζίνη-Κεχαγιά, Σπονδές, 2013, ξυλογραφία, 16 x 15,5 εκ. (44 x 42) εκ.

19. Αμαλία Μποζίνη-Κεχαγιά, Αναζητητές, 2013, ξυλογραφία, 40 x 24,5 εκ. (56,5 x 40,5) εκ.

20. ‘Αννα Πιάτου, Στρωματογραφία Ι, 2014, 2 κουτιά plexiglas, χώμα, φωτογραφικές εκτυπώσεις, 2 (40 x 25 x 25 εκ.), φωτογραφική εκτύπωση.

21. Παναγιώτα Καρβουνιάρη, Άλτης, 2014, γυαλί ανακυκλωμένο, καλάι, πέτρες, 56 x 80 x 23 εκ.

22. Καίτη Τουρτούρα, Φορεσιά 1, 2014, μονοτυπία, ξυλογραφία και λινόλεουμ, 14 x 85  εκ.

23. Καίτη Τουρτούρα (23.Φορεσιά 2, 2014, μονοτυπία, λινόλεουμ, 24 x 130 εκ.

24. Καίτη Τουρτούρα , Λήκυθος 1- 8 , 2013/2014,  εκτύπωση λινόλεουμ και στένσιλ,   8(25 x 64 εκ. ). 

25. Καίτη Τουρτούρα, Χορός 1-5, 2013/2014, εκτύπωση λινόλεουμ και στένσιλ, 5 (64 x 25 εκ.).

26. Καίτη Τουρτούρα, Ανθέμιο, 2013, εκτύπωση λινόλεουμ, 30 x 30 εκ.

27. Καίτη Τουρτούρα, Μοτίβα αγγείων, 2013, εγκατάσταση με χαρακτικά εκτυπώσεις λινόλεουμ σε εφημερίδες, διαστάσεις μεταβλητές.  

28. Καίτη Τουρτούρα , Μοτίβα αγγείων,2013, εκτύπωση λινόλεουμ, 70 x 100 εκ.

---

[1] Χουρμουζιάδης, Γ. (1999), Λόγια από Χώμα, Σκόπελος: Νησίδες